Kategoria: Bez kategorii

Nadszedł czas podsumowania 2022 roku, zatem można śmiało przedstawić nałożone kary w minionym roku przez Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Łącznie nałożono 13 kar na kwotę blisko dwunastu milionów złotych, a dokładnie 11 998 000 zł. 

Jak się wydaje te kary są wynikiem słabej wiedzy i braku świadomości Administratorów. Ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO) nałożyło przecież na administratorów i podmioty przetwarzające szereg obowiązków w tym zakresie. Sankcje grożące za naruszenie zasad ochrony danych osobowych są dość dotkliwe. Mogą zostać nałożone nie tylko na administratora danych czy podmiot przetwarzający, ale również pracowników czy współpracowników tych podmiotów.

Poniżej przedstawiamy informacje czego dotyczyły naruszenia w 2022 roku, i na co zwracać uwagę aby podobnych kar uniknąć w przyszłości:

1. 2022-01-19 – Santander Bank Polska S. A.– kara 546 000 zł – sprawa dotyczy naruszenia ochrony danych osobowych 10 500 osób, pracowników Banku. W okresie od czerwca 2020 do lutego 2021 roku były pracownik, któremu po odejściu z pracy nie odebrano uprawnień do logowania się na platformę PUE ZUS, logował się minimum 6 krotnie i mógł pozyskiwać wrażliwe dane dotyczące pracowników Banku.  Doszło  więc do istotnego naruszenie zasad ochrony danych osobowych. Santander Bank Polska nie powiadomił pracowników o zaistniałej sytuacji.  Prezes UODO stwierdził,  iż doszło do naruszenia poufności danych. Z uwagi na to, że niniejsze naruszenie poufności dotyczy numerów PESEL wraz z imionami i nazwiskami, adresami zamieszkania lub pobytu oraz informacjami o zwolnieniach lekarskich, tj. danymi dotyczącymi zdrowia, to należy uznać, że wiąże się ono z wysokim ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, z tego też względu konieczne jest zawiadomienie osób, których dane dotyczą. Bank wskazał, że bazując na informacjach przekazanych mu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych będący operatorem platformy PUE ZUS, nie zidentyfikowano nielegalnego przetwarzania danych. Bank wskazał dodatkowo, że jeśli jednak hipotetycznie doszło do naruszenia ochrony danych osobowych, to tylko w zakresie, w jakim były pracownik miał dostęp do danych w okresie zatrudnienia. W ocenie Banku nie doszło zatem do naruszenia ochrony danych osobowych. Wymiana pism trwała pomiędzy Bankiem i PUODO do stycznia 2022 roku, kiedy to nałożono karę finansową 170 tyś Euro czyli prawie 550 tyś zł.

2. 2022-01-19 – FORTUM Marketing and Sales Polska S.A.– kara 4 912 000 zł/2022-01-19 – PIKA Sp. z o.o. – kara 250 000 zł –  Firma Fortum zajmuje się obrotem energią elektryczną i paliwem gazowym. Z jej usług korzystają, zarówno odbiorcy indywidualni jak i z sektora biznesowego. Sprawa jest ściśle powiązana z naruszeniem, którego dokonała PIKA Sp. z o.o. polegające na niewdrożeniu odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych zapewniających bezpieczeństwo danych osobowych. Z powodu powolnego działania systemu spełniającego rolę archiwum cyfrowego dokumentów i informacji na temat klientów, pochodzących z procesu przetwarzania nośników papierowych na elektroniczne administrator zlecił podmiotowi przetwarzającemu tj. Firmie PIKA prace usprawniające system. W trakcie pracy nad systemem doszło do skopiowania danych klientów firmy Fortum przez nieuprawnione podmioty. Naruszenie poufności dotyczyło nowoutworzonej bazy danych zawierającej informacje o klientach Fortum w zakresie: imię i nazwisko, adres zamieszkania lub pobytu, nr PESEL, rodzaj, seria i numer dokumentu tożsamości, adres e-mail, numer telefonu, numer i adres punktu poboru oraz dane dotyczące umowy (np. data i nr umowy, rodzaj paliwa, nr licznika). Łącznie doszło do  naruszenie danych osobowych 120 428 klientów z czego 95 711 to osoby fizyczne, pozostali to klienci biznesowi i osoby zmarłe. Administrator nie powiadomił o naruszeniu osób, których ono dotyczyło, uczynił to dopiero na wniosek Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.  Zebrany w sprawie materiał potwierdza, że przed wszczęciem postępowania administracyjnego Administrator nie przeprowadzał w podmiocie przetwarzającym audytów, w tym inspekcji, w celu sprawdzenia, czy PIKA w sposób prawidłowy realizuje swoje obowiązki. W ocenie Prezesa UODO, zarówno Fortum, jak i PIKA, nie wdrożyły odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych mających zapewnić bezpieczeństwo przetwarzania danych osobowych znajdujących się w systemie informatycznym podlegającemu modyfikacjom, co stanowi poważne naruszenie przepisów ODO. Na wysokość nałożonych kar na Administratora oraz Podmiot Przetwarzający dane, miały wpływ: charakter i wagę naruszenia, stopień odpowiedzialności, kategoria danych osobowych, czas trwania naruszenia, nieumyślny charakter naruszenia oraz działania podjęte dla zminimalizowania szkód.

3. 2022-03-22 – NN – kara 6 800 zł – UODO podjął działania, aby zweryfikowaćskargęosoby fizycznej w sprawie utrwalania jej wizerunku za pomocą monitoringu wizyjnego. Urząd wezwał do ustosunkowania się do skargi oraz złożenia wyjaśnień Administratora. Wezwanie dostarczone za pośrednictwem Poczty Polskiej nie zostało podjęte mimo dwukrotnego awizowania. Po 5 miesiącach UODO ponownie przesłał na adres Administratora pismo, które został przyjęte. Mimo to nie uzyskano wyjaśnień. W związku z brakiem reakcji na korespondencję Prezes UODO nałożył na Administratora finansową karę administracyjną.

4. 2022-05-31 – Stołeczny Ośrodek dla Osób Nietrzeźwych – kara 10 000 zł – Prezes UODO stwierdził naruszenie polegające na nagrywaniu i utrwalaniu dźwięku w zainstalowanym Ośrodku systemie monitoringu. Administrator argumentował, że celem przetwarzania sygnału audio i video jest: „sprawowanie stałego nadzoru nad osobami doprowadzonymi w celu wytrzeźwienia dla zapewnienia im bezpieczeństwa, stały nadzór nad osobą umieszczoną w zamkniętym pomieszczeniu przeznaczonym do izolacji oraz kontrola wykonywania czynności związanych z zastosowaniem izolacji. Co jest zgodne z ustawą o Wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi, rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie izb wytrzeźwień oraz statutem jednostki”. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty Prezes UODO stwierdził, że w tym przypadku nagrywanie dźwięku jest działaniem nadmiarowym. W związku tym została nałożona kara w wysokości 10 000 zł. 

5. 2022-06-06 – Esselmann Technika Pojazdowa Sp. z o.o. Sp. k. – kara 16 000 zł – powodem nałożenia kary jest zagubienie świadectwa pracy osoby zatrudnionej w spółce. Incydent ten nie został zgłoszony do UODO. W związku z tym Prezes UODO nałożył na firmę karę administracyjną.

6. 2022-07-06 – Główny Geodeta Kraju – kara 60 000 zł – Prezes UODO stwierdził naruszenie polegające na niezgłoszeniu naruszenia ochrony danych osobowych bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 72 godzin. Incydent ten poległ na ujawnieniu numerów ksiąg wieczystych. Administrator argumentował, że skoro cała księga wieczysta (a więc i jej numer) jest jawny, a numery ksiąg wieczystych są także powszechnie dostępne w innych źródłach, że ich publikacja nie niesie w sobie żadnego zagrożenia dla praw  i wolności osób fizycznych. Prezes UODO wykazał możliwość zidentyfikowania osoby fizycznej poprzez ujawnienie numeru księgi wieczystej. Zakres ujawnianych w księdze wieczystej danych osób fizycznych obejmuje m.in. imiona, nazwiska, imiona rodziców, numer PESEL, adres nieruchomości. Stanowisko PUODO zostało poparte wyrokiem  Sądu Administracyjnego w Warszawie.

7. 2022-07-06 – Warszawski Uniwersytet Medyczny – kara 10 000 zł – powodem nałożenia kary jest niezgłoszenie w ciągu 72 godzin naruszenia ochrony danych osobowych. Jeden z pacjentów otrzymał skierowanie na badania zawierające dane innej osoby: imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer ewidencyjny PESEL oraz informacje o stanie zdrowia (informacja o rozpoznaniu i celu porady). Administrator nie zgłosił incydentu do Urzędu ODO.

8. 2022-08-30 – TIMSHEL Sp. z o.o.– kara 32 000 zł – do UODO drogą elektroniczną wpłynęło od spółki THIMSHEL zgłoszenie naruszenie ochrony danych osobowych, nie zawierało ono jednak załącznika dedykowanego dla tego typu powiadomień. W związku z brakiem informacji istotnych dla oceny  naruszenia Prezes UODO przesłał pismo zalecające uzupełninie dokumentacji. Pismo nie zostało odebrane. Mimo ponownych prób doręczenia pism Spółka nie podjęła listów. W zaistniałej sytuacji Prezes UODO wszczął postępowanie administracyjne w przedmiocie nałożenia kary.

9. 2022-09-07 – Sułkowicki Ośrodek Kultury – kara 2 500 zł – Prezes UODO stwierdziła naruszenie polegające na powierzeniu przetwarzania danych bez zawartej umowy i bez weryfikacji czy podmiot przetwarzający spełnia wymagania. Administrator zlecił firmie zewnętrznej prowadzenie ksiąg rachunkowych, i ewidencji w obszarze finansów, podatków i ZUS. Tym samym powierzając mu przetwarzanie danych osobowych 30 pracowników i byłych pracowników Administratora w postaci: imion i nazwisk, imion rodziców, dat urodzenia, numerów rachunków bankowych, adresów zamieszkania lub pobytu, numerów ewidencyjnych PESEL, adresów e-mail, danych dotyczących zarobków, posiadanego majątku, nazwisk rodowych matki, serii i numerów dowodów osobistych, numerów telefonów, a także danych dotyczących zdrowia.

10. 2022-11-02 – Wójt Gminy Dobrzyniewo Duże – kara 8 000 zł – powodem nałożenia kary jest przetwarzanie danych osobowych w sposób niezapewniający bezpieczeństwo danych osobowych.        Z mieszkania pracownika Urzędu Gminy skradziono służbowy komputer zawierający 51 rekordów z danymi osobowymi: imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz PESEL.Dysk twardy komputera nie był szyfrowany co mogło doprowadzić dopozyskania danych osobowych. Skradziony komputer odzyskano. Analiza logów systemu Windows wykazała, że od dnia kradzieży system operacyjny komputera nie był uruchamiany (brak informacji o logowaniu do systemu).

11. 2022-11-03 – P4 Sp. z o.o. (PLAY) – 100 000 zł – Do Prezesa UODO wpłynęła skarga od osoby prywatnej o następującej treści: „W dniu dzisiejszym otrzymałem maila z umową Play. Nie jestem klientem Play, umowa dotyczy innej osoby o tym samym nazwisku. Na umowie są wszystkie dane tej osoby łącznie z PESEL i nr dowodu”.  Na zapytanie skierowanie do spółki uzyskano wyjaśnienia, że umowę wysłano na adres e-mail podany przez klienta na umowie. Następnie Klient wrócił do POS z informacją, iż adres wskazany na Umowie jest błędny i poprosił o jego usunięcie. Klient nie wskazał innego adresu e-mail do kontaktu. Spółka odnotowała ten fakt. Pracownik Punktu Obsługi Klienta, w którym doszło do podpisania umowy wyjaśnił, że gdy osoba zawierająca umowę poda adres e-mail do kontaktu podczas procesu podpisania umowy z wydrukiem dokumentów (do podpisania), to automatycznie generuje się wysyłka kopii dokumentów na wskazany adres e-mail. Można nie realizować wysyłki oznaczając specjalne pole w systemie sprzedażowym. Pracownik POS nie odznaczył tego pola i dlatego też e-mail z kopiami dokumentów został wysłany do Klienta. Spółka P4 stwierdziła, że nie ma podstaw do traktowania przedmiotowego zdarzenia jako naruszenia danych osobowych, dlatego też nie zgłosiła ww. naruszenia do Prezesa UODO oraz nie powiadomiła o nim Klienta. W związku z tym Prezes UODO wszczął wobec Spółki postępowanie administracyjne i nałożył karę finansową.

12. 2022-11-30 – PIONIER S.C.(firma prawnicza) – kara 45 700 zł – na wniosek Komendanta Powiatowego Policji Prezes UODO rozpoczął czynności kontrolne u Administratora. W pismach skierowanych do Wspólników Spółki wnioskował o udostępnienie informacji dotyczących sposobu, celu i podstawy prawnej przetwarzania danych osobowych w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez Administratora. Działalność prowadzona przez Wspólników Spółki polega na świadczeniu pomocy prawnej w zakresie reprezentowania klientów poszkodowanych głównie w wypadkach komunikacyjnych przed towarzystwami ubezpieczeniowymi, sądami, a także innymi podmiotami, w celu uzyskania na ich rzecz odszkodowań, zadośćuczynienia i rent, a także zwrotu kosztów leczenia i rehabilitacji. Z uwagi na brak dostatecznej współpracy Wspólników Spółki Prezes UODO zdecydował o wszczęciu kontroli. Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ustalono, że w procesie przetwarzania danych osobowych Wspólnicy Spółki, jako administratorzy, naruszyli przepisy o ochronie danych osobowych, poprzez przetwarzanie bez podstawy prawnej danych osobowych potencjalnych klientów Wspólników Spółki, w tym danych dotyczących ich stanu zdrowia, w szczególności bez uzyskania ich zgody na przetwarzanie danych osobowych. W związku z tym Prezes UODO rozpoczął postępowanie administracyjne z urzędu. Mimo otrzymania pism zawiadamiających o wszczęciu postepowania wobec Wspólników Spółki żaden z nich nie złożył wyjaśnień.W toku kontroli i po wysłuchaniu wyjaśnień pracowników PUODO uznał, że przetwarzanie danych potencjalnych klientów przez Administratorów jest nieproporcjonalne do pożądanego rezultatu, który chcą oni osiągnąć i nie jest do tego celu niezbędne.

Dla wielu naszych klientów (IOD, ADO), korzystających z naszego serwisu https://rodo-online.eu w ciągu tych kilku lat bardzo pomocne okazały się przemyślane funkcjonalności zawarte w serwisie, które usystematyzowały wprowadzenie RODO w podmiotach. 

W serwisie znajdziemy zakładkę „Incydenty” gdzie można wprowadzać, oceniać i raportować. Ocena naruszenia, która pomaga nam wywiązać się z ciążących obowiązków np. poinformowania UODO oraz osób, których naruszenie dotyczy, jeżeli poziom naruszenia praw i wolności tych osób wyjdzie wysoki. Przy kontrolach UODO lub audytach bardzo pomocne może okazać się raportowanie; w tym np. wszystkich incydentów/naruszeń, które wprowadzaliśmy np. w danym roku, można szybko wygenerować raport zgodny z naszymi aktualnymi potrzebami. Przypominamy, że Artykuł 33. 5. RODO stanowi, że Administrator dokumentuje wszelkie naruszenia ochrony danych osobowych, w tym okoliczności naruszenia ochrony danych osobowych, jego skutki oraz podjęte działania zaradcze. Dokumentacja ta musi pozwolić organowi nadzorczemu weryfikowanie przestrzegania niniejszego artykułu.

Dobre praktyki – kiedy i w jaki sposób informować klientów o przetwarzaniu danych osobowych w korespondencji e-mail. 

RODO (ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)) pozostawia nam dowolność w zakresie sposobu spełnienia obowiązku informacyjnego. RODO w artykule 13 ust. 1 stanowi tak: jeżeli dane osobowe zbierane są od osoby, której dane osobowe dotyczą, to administrator podczas pozyskiwania danych osobowych ma obowiązek podać informacje wymienione w art. 13 RODO. Podczas pozyskiwania danych, czyli w momencie ich zbierania. Osoba, której dane dotyczą, świadomie przekazuje administratorowi danych (np. wypełniając formularz internetowy); lub administrator danych pozyskuje od osoby, której dane dotyczą, w drodze obserwacji (np. przy zastosowaniu automatycznych rejestratorów danych lub oprogramowania rejestrującego dane, np. kamer, urządzeń sieciowych, śledzenia sieci Wi-Fi, RFID lub innych rodzajów sensorów). 

Więcej czasu posiada Administrator w przypadku pozyskiwania danych osobowych w sposób inny niż od osoby, której dane dotyczą. Zbieranie danych z innych źródeł – zewnętrzni administratorzy danych; źródła dostępne publicznie; pośrednicy danych; lub inne osoby, których dane dotyczą. W takiej sytuacji obowiązek informacyjny należy spełnić (zgodnie z art. 14 ust. 3 RODO): 

• w rozsądnym terminie po pozyskaniu danych osobowych – najpóźniej w ciągu miesiąca 
• jeżeli dane osobowe mają być stosowane do komunikacji z osobą, której dane dotyczą – najpóźniej przy pierwszej takiej komunikacji z osobą 
• jeżeli planuje się ujawnić dane osobowe innemu odbiorcy – najpóźniej przy ich pierwszym ujawnieniu. 

Istotną kwestią jest sytuacja w momencie otworzenia maila z danymi osobowymi; nie pozyskujemy danych osobowych – my już je posiadamy. Wydaje się, że moment spełniania obowiązku informacyjnego w świetle RODO, został ujęty dość nieprecyzyjnie. Umieszczanie obowiązku informacyjnego w stopce maila do dobra praktyka. Przede wszystkim obowiązek informacyjny musi zostać spełniony, więc mail to dobre rozwiązanie. Kiedy zdecydujemy się na umieszczenie klauzuli informacyjnej w firmowym mailu, musimy wybrać odpowiedni sposób. Oto kilka przykładów, które mogą być pomocne: 

• Możemy dopisać klauzulę informacyjną zawierającą wszystkie cele przetwarzania przez nas realizowane 
• Możemy dopisać skróconą wersję klauzuli informacyjnej, która będzie zawierała podstawowe informacje, a w pozostałym zakresie odesłać do strony internetowej, gdzie umieszczone są wszystkie informacje 
• Możemy wskazać linka (z odnośnikiem do klauzuli), z którym osoba, której dane osobowe przetwarzamy się zapozna 
• Możemy załączyć plik z klauzulą informacyjną (np. pdf) 
• Możemy ustawić autorespondera, który z automatu będzie wysyłał klauzulę informacyjną. 

Warto wspomnieć, że powinno być to łatwe dla osoby, której dane dotyczą. Nie możemy wymuszać podjęcia dodatkowych działań, zainstalowania dodatkowych aplikacji aby odczytać załącznik, a umieszczenie samego linka, wiąże się z ryzykiem, że może przestać działać, jak również, że osoba go nie otworzy i nie zapozna się z treścią klauzuli, abyśmy mogli spełnić swój obowiązek. Link lub plik niejako wymusza na osobie, której dane dotyczą podjęcie dodatkowych działań. Każdy administrator musi sam zdecydować czy będzie umieszczał w stopce firmowego maila informacje z art. 13 i 14 ROO czy w inny sposób spełni obowiązek informacyjny.  Dobrą praktyką w stopce maila jest umieszczenie podstawowych informacji dotyczącej Administratora z odnośnikiem do pełnej klauzuli. Musimy także pamiętać, że obowiązek informacyjny powinien być napisany prostym językiem w zwięzłej, przejrzystej, zrozumiałej i łatwo dostępnej formie, na piśmie lub w inny sposób, w tym elektronicznie, a jeżeli osoba, której dane dotyczą, tego zażąda, ustnie (o ile potwierdzimy tożsamość tej osoby). Administrator musi jednak być w stanie wykazać przestrzeganie przez siebie przepisów RODO, czy udzielił osobie, której dane dotyczą, wszystkich informacji, o których mowa w art. 13 i 14 RODO. Kluczowe w tym zakresie będzie zatem dobranie przez administratora odpowiedniej formy komunikacji. Przepisy RODO nie wymagają odbierania od podmiotów danych oświadczeń o zapoznaniu się z klauzulą informacyjną. 

Pełny zakres przekazywanych informacji przy zbieraniu danych, od osoby, której dane dotyczą art. 13 ust. 1 i 2 

• tożsamość i dane kontaktowe administratora; 
• gdy ma to zastosowanie – tożsamość i dane kontaktowe przedstawiciela administratora; 
• gdy ma to zastosowanie – dane kontaktowe inspektora ochrony danych; 

• cele przetwarzania danych osobowych; 
• podstawy prawne przetwarzania; 
• jeżeli przetwarzanie odbywa się na podstawie prawnie uzasadnionych interesów administratora lub strony trzeciej, te realizowane interesy; 
• informacje o odbiorcach danych osobowych lub o kategoriach odbiorców, jeżeli istnieją; 
• gdy ma to zastosowanie – informacje o zamiarze przekazania danych osobowych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej oraz warunkach tego przekazania; 

• okres, przez który dane osobowe będą przechowywane, a gdy nie jest to możliwe, kryteria ustalania tego okresu; 
• informacje o przysługujących osobie, której dane dotyczą prawach; 
• jeżeli przetwarzanie odbywa się na podstawie zgody, informacje o prawie do jej cofnięcia; w dowolnym momencie bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na jej podstawie jej cofnięciem; 
• informacje o prawie wniesienia skargi do organu nadzorczego; 
• informacje, czy podanie danych osobowych jest wymogiem ustawowym lub umownym lub warunkiem zawarcia umowy oraz czy osoba, której dane dotyczą, jest zobowiązana do ich podania i jakie są ewentualne konsekwencje niepodania danych; 

• informacje o zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji, w tym o profilowaniu; 

Pełny zakres przekazywanych informacji przy zbieraniu danych w sposób inny niż od osoby, której dane dotyczą art. 14 ust. 1 i 2 

• tożsamość i dane kontaktowe administratora; 
• gdy ma to zastosowanie – tożsamość i dane kontaktowe przedstawiciela administratora; 

• gdy ma to zastosowanie – dane kontaktowe inspektora ochrony danych; 
• cele przetwarzania danych osobowych; 
• podstawy prawne przetwarzania; 
• kategorie odnośnych danych; 
• informacje o odbiorcach danych osobowych lub o kategoriach odbiorców, jeżeli istnieją; 

• gdy ma to zastosowanie – informacje o zamiarze przekazania danych osobowych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej oraz warunkach tego przekazania; 
• okres, przez który dane osobowe będą przechowywane, a gdy nie jest to możliwe, kryteria ustalania tego okresu; 
• jeżeli przetwarzanie odbywa się na podstawie prawnie uzasadnionych interesów administratora lub strony trzeciej, te realizowane interesy; 
• informacje o przysługujących osobie, której dane dotyczą prawach; 
• jeżeli przetwarzanie odbywa się na podstawie zgody, informacje o prawie do jej cofnięcia; w dowolnym momencie bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na jej podstawie jej cofnięciem; 

• informacje o prawie wniesienia skargi do organu nadzorczego; 
• źródło pochodzenia danych, a gdy ma to zastosowanie informacja czy dane pochodzą ze źródeł publicznie dostępnych; 
• informacje o zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji, w tym o profilowaniu; 

Źródło:  

1. ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) 

2. https://uodo.gov.pl/pl/138/727 – „Obowiązek informacyjny” – szkolenie dla IOD , 28 lutego 2019 r. 

Przez pojęcie „naruszenia ochrony danych osobowych” należy rozumieć „naruszenie bezpieczeństwa prowadzące do przypadkowego lub niezgodnego z prawem zniszczenia, utracenia, zmodyfikowania, nieuprawnionego ujawnienia lub nieuprawnionego dostępu do danych osobowych przesyłanych, przechowywanych lub w inny sposób przetwarzanych” (art. 4 pkt 12 RODO).

Żeby zaistniało naruszenie, muszą być spełnione łącznie trzy przesłanki:

• naruszenie musi dotyczyć danych osobowych przesyłanych, przechowywanych lub w inny sposób przetwarzanych przez podmiot, którego dotyczy naruszenie;
• skutkiem naruszenia może być zniszczenie, utracenie, zmodyfikowanie, nieuprawnione ujawnienie lub nieuprawniony dostęp do danych osobowych;
• naruszenie jest skutkiem złamania zasad bezpieczeństwa danych.

Jak wskazuje Grupa Robocza Art. 29 w Wytycznych dotyczących zgłaszania naruszeń ochrony danych osobowych zgodnie z rozporządzeniem 2016/679 (WP 250 rev.01) – można wyróżnić trzy typy naruszeń ochrony danych osobowych:

• NARUSZENIE POUFNOŚCI – polega na ujawnieniu danych osobowych nieuprawnionej osobie
• NARUSZENIE DOSTĘPNOŚCI – polega na czasowej bądź trwałej utracie lub zniszczeniu danych osobowych
• NARUSZENIE INTEGRALNOŚCI – polega na zmianie treści danych osobowych w sposób nieautoryzowany.

W przypadku stwierdzenia wystąpienia incydentu, Administrator wraz z Inspektorem Ochrony Danych, prowadzi postępowanie wyjaśniające w toku którego ustala zakres i przyczyny incydentu oraz jego ewentualne skutki (mogą wówczas stwierdzić, że nie jest to incydent, a naruszenie).

W przypadku zbadania i potwierdzenia się naruszenia po przeprowadzeniu oceny naruszenia (rekomendacje/kalkulator zawarte w publikacji European Union Agency for Network and Information Security (ENISA), 2013, Recommendations for a methodology of the assessment of severity of personal data breaches). Dla naszych klientów – dostępna zakładka w systemie rodo-online.eu) Administrator, nie później niż w terminie 72 godzin – zgłasza je organowi nadzorczemu – Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych, chyba że jest mało prawdopodobne, by naruszenie to skutkowało ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych. Jeżeli zgłoszenie do Prezesa UODO nastąpiło powyżej 72 godzin trzeba dołączyć wyjaśnienie przyczyn opóźnienia (zgłoszenie musi opisywać co najmniej charakter naruszenia, kategorie i przybliżoną ilość osób, których dane dotyczą, kategorię i przybliżoną liczbę wpisów danych osobowych, których dotyczy naruszenie, imię, nazwisko i dane kontaktowe IOD’a lub oznaczenie innego punktu kontaktowego, opis możliwych konsekwencji, zastosowane środki w celu zaradzenia naruszeniu i minimalizowania jego skutków). Warto skorzystać w gotowego formularza interaktywnego do zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych przygotowanego przez UODO (https://uodo.gov.pl/pl/134/233). 

Jeżeli naruszenie danych osobowych może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, administrator bez zbędnej zwłoki zawiadamia osobę, której dane dotyczą, o takim naruszeniu. Warto zauważyć, że zawiadomienie powinno jasnym i prostym językiem opisywać charakter naruszenia ochrony danych osobowych i zawierać przynajmniej imię i nazwisko oraz dane kontaktowe IOD lub oznaczenie innego punktu kontaktowego, opisywać możliwe konsekwencje naruszenia, opisywać środki zastosowane lub proponowane przez Administratora w celu zaradzeniu naruszeniu i jego skutków.

Zgłoszenia można dokonać na 4 sposoby:

• Elektronicznie poprzez wypełnienie dedykowanego formularza elektronicznego dostępnego bezpośrednio na platformie biznes.gov.pl będącego odwzorowaniem formularza zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych (udostępnionego przez PUODO)
• Elektronicznie poprzez wysłanie wypełnionego formularza na elektroniczną skrzynkę podawczą ePUAP: /UODO/SkrytkaESP
• Elektronicznie poprzez wysłanie wypełnionego formularza (udostępnionego przez PUODO) za pomocą pisma ogólnego dostępnego na platformie biznes.gov.pl lub platformie epuap.gov.pl
• Tradycyjną pocztą wysyłając wypełniony formularz na adres Urzędu.

Administrator w celu rozliczalności powinien dokumentować powyższe wszelkie naruszenia ochrony danych osobowych, w tym okoliczności incydentów / naruszeń ochrony danych osobowych, jego skutki oraz podjęte działania zaradcze w prowadzonym Rejestrze incydentów/naruszeń.

Przykłady kar za brak zgłoszenia naruszenia do Prezesa Ochrony Danych Osbowych:

• Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji WARTA S.A.- 85 588 zł
• Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach – 25 000 zł
• Anwara Sp. z o.o. – 21 tyś zł.

• Cyfrowy Polsat S.A. – 1 136 975 zł (przeprowadzona przez UODO analiza naruszeń wykazała, że administrator zgłaszał naruszenia organowi nadzorczemu, jak i powiadamiał o incydentach osoby, których one dotyczyły, po upływie dwóch, a nawet trzech miesięcy od ich wystąpienia)
• P4 Sp. z  o. o. (Play) – 100 000 zł(za niezawiadomienie organu nadzorczego w terminie 24 godzin o wykryciu naruszenia danych osobowych, zgodnie z przepisami Prawa telekomunikacyjnego)
• Sopockie Towarzystwo Ubezpieczeń ERGO Hestia S.A. – 159.176 zł (brak zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych oraz brak zawiadomienia o naruszeniu ochrony danych osobowych osoby).

Każdy podmiot, który przetwarza w jakikolwiek sposób dane osobowe i pełni rolę administratora tych danych, musi przestrzegać zasad RODO. Jednym z ważniejszych, jest spełnienie tzw. obowiązku informacyjnego. Ze względu na interes osoby, której dane są przetwarzane, jest to jedno z najważniejszych zobowiązań administratora. Tylko osoba skutecznie poinformowana, jest w stanie podejmować świadome decyzje w związku z przetwarzaniem jej danych osobowych i skutecznie reagować na ewentualne nieprawidłowości w tym zakresie. Realizacja omawianego obowiązku polega na przedstawieniu osobie, której dane dotyczą, wszelkich informacji wymaganych przepisami RODO. Te informacje muszą być przedstawione: zwięźle, przejrzyście, zrozumiale przede wszystkim wyrażone prostym i jasnym językiem. W praktyce oznacza to, że znaczenie ma nie tylko treść klauzuli, ale także jej forma. 

Kluczowe w tym zakresie są dwa przepisy, tj. art. 13 oraz art. 14 RODO. Wybór jednego z przywołanych przepisów zależy od źródła, z którego administrator pozyskał dane osobowe. Artykuł 13 RODO znajdzie bowiem zastosowanie, gdy administrator pozyskuje dane osobowe bezpośrednio od osoby, której dane dotyczą. 

Są to takie sytuacje jak:

• osoba, której dane dotyczą, samodzielnie przekazuje administratorowi dane osobowe (np. wypełniając formularz internetowy),
• administrator samodzielnie pozyskuje dane od osoby, której one dotyczą, w drodze obserwacji (np. przy zastosowaniu automatycznych rejestratorów, takich jak kamery czy urządzenia sieciowe).

Natomiast art. 14 RODO administrator będzie musiał uwzględnić, jeżeli dane osobowe zostały przez niego pozyskane nie bezpośrednio od osoby, której one dotyczą. 

Takie sytuacje jak:

• pozyskanie danych osobowych od zewnętrznego administratora danych (np. udostępnienie danych osobowych przez kontrahenta, partnera biznesowego, właściciela bazy danych),
• pozyskanie danych osobowych ze źródeł publicznie dostępnych (np. pozyskanie danych z CEIDG, KRS lub GUS),
• pozyskanie danych osobowych od innych osób (np. pozyskanie danych dotyczących członków rodzin, podanych przez pracowników).

Co musi zawierać klauzula informacyjna ?

Jeśli pozyskujemy dane od osoby, której te dane dotyczą (art. 13 RODO), klauzula musi zawierać :

• tożsamość administratora danych i dane kontaktowe (czyli nazwę, adres, mail, telefon);
• dane kontaktowe Inspektora Ochrony Danych (jeśli jest powołany – imię i nazwisko oraz adres poczty elektronicznej lub nr telefonu https://uodo.gov.pl/pl/223/1783 );
• cele przetwarzania danych osobowych i podstawę prawną tego przetwarzania (czyli wskazanie przepisów prawa, które zezwalają nam na przetwarzanie danych);
• jeśli dane są przetwarzane na podstawie prawnie uzasadnionych interesów administratora lub osoby trzeciej, należy wymienić te interesy;
• informacje o odbiorcach danych osobowych – czyli firmy, którym powierzamy lub udostępniamy dane osobowe (np biura rachunkowe, firmy ubezpieczeniowe itp.);
• informację, czy będziemy przekazywali te dane do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej (należy podać stopień ochrony danych – określa je Komisja Europejska dla państw spoza Unii Europejskiej;
• okres, przez który będziemy przechowywali te dane albo sposób obliczenia tego okresu;
• informację o prawach osób, których dane dotyczą (prawo dostępu do danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania, prawo do przenoszenia danych);
• jeśli przetwarzamy dane na podstawie zgody osoby, konieczne jest poinformowanie o prawie do cofnięcia tej zgody w każdej chwili oraz o tym, że cofnięcie zgody nie ma wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem;
• informację o prawie wniesienia skargi na nasze działanie związane z przetwarzanie danych osobowych do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych;
• informację, czy dokonujemy profilowania danych.

Jeśli pozyskujemy dane osobowe w sposób inny niż od osoby, której dane dotyczą, dodatkowo należy podać (art. 14 RODO):

• nazwy podmiotów, od których pozyskaliśmy dane lub poinformować, że pochodzą one ze źródeł publicznie dostępnych;
• kategorie danych, które przetwarzamy, np. dane korespondencyjne, dane telefoniczne, dane wrażliwe itp. 

Jak zrealizować obwiązek informacyjny?

Jeżeli administrator będzie pozyskiwać dane osobowe bezpośrednio od osoby fizycznej, powinien zrealizować obowiązek informacyjny podczas pozyskiwania tych danych lub przed pozyskaniem. Realizacja obowiązku informacyjnego powinna zatem nastąpić najpóźniej przed zakończeniem zbierania danych osobowych. 

Przykłady:

• umieszczenie klauzuli informacyjnej w treści formularza służącego do pozyskiwania danych osobowych,
• spełnienie obowiązku informacyjnego na wstępie rozmowy telefonicznej (dotyczy to np. telefonicznych biur obsługi klienta),
• przekazanie podstawowych informacji – warunek dwuetapowy (warstwowy) – z jednoczesnym odesłaniem do pełnej treści klauzuli informacyjnej, np. poprzez podany link.

Termin na spełnienie obowiązku informacyjnego, w sytuacji gdy dane osobowe administrator pozyskuje nie od osoby, której dane dotyczą, jest dłuższy (art. 14 ust. 3 RODO). W takim scenariuszu administrator ma maksymalnie miesiąc na zrealizowanie tego obowiązku od momentu pozyskania danych osobowych. Termin ten może ulec skróceniu, jeżeli:

• dane są wykorzystywane do komunikacji z osobą, której te dane dotyczą – wówczas obowiązek informacyjny powinien zostać spełniony podczas pierwszego kontaktu z tą osobą,
• dane mają zostać ujawnione innemu odbiorcy – wówczas administrator powinien zrealizować obowiązek informacyjny najpóźniej przy pierwszym ujawnianiu.

Podsumowanie

Osoba, której dane przetwarzamy, ma prawo uzyskać wiedzę o podmiotach uczestniczących w przetwarzaniu jej danych, o procedurach związanych z tymi danymi, zabezpieczeniach oraz swoich prawach, które przysługują jej z tego tytułu. Warunkiem tego jest posiadanie wiedzy o tym, do jakich celów dane będą wykorzystywane. Na administratorze danych ciąży obowiązek przekazania informacji w taki sposób, by jej zrozumienie nie stanowiło problemu. Należy uwzględnić odbiorców, do których ją kierujemy informację. Dotyczy to nie tylko języka, którym będzie napisana (nie może być to język branżowy, techniczny, prawniczy), lecz także jej szaty graficznej. Pamiętaj, że w razie kontroli administrator będzie musiał wykazać, że obowiązek informacyjny został przez niego spełniony (art. 5 ust. 1 lit. a RODO). Jeśli potrzebujesz pomocy w zakresie obowiązku informacyjnego (przykład poniżej) czy innych wymogów ochrony danych osobowych skontaktuj się z nami kontakt@rodo-online.eu więcej na https://rodo-online.eu/. 

Wzór klauzuli informacyjnej do pobrania

Poniżej znajdą Państwo szablon (wzór) klauzuli informacyjnej dla formularza kontaktowego, wzór gotowy do edycji w excelu.

pobierz

Zgodnie z motywem 97 Rozporządzenia (RODO) Inspektor Ochrony Danych to osoba dysponującą fachową wiedzą na temat prawa i praktyk w dziedzinie ochrony danych powoływana przez administratora danych osobowych lub podmiot przetwarzający w celu wspomagania wewnętrznego przestrzegania przepisów RODO.

Według Wikipedii Inspektor Ochrony Danych (IOD) to osoba fizyczna wspierająca administratora danych w realizacji obowiązków dotyczących ochrony danych osobowych. Z tych wyjaśnień wynika że Inspektor to specjalistyczna funkcja, która działa w organizacji administratora lub podmiotu przetwarzającego. IOD nadzoruje i wspiera prawidłowość działań administratora lub podmiotu przetwarzającego dane osobowe.

Obowiązki Inspektora Ochrony Danych

Zadania Inspektora Ochrony Danych zostały opisane w art. 39 ust. 1 RODO, ale jakie zadania ma w praktyce? Praktyka pokazała że większość IOD oprócz zadań obligatoryjnych (zapisanych w RODO) wykonuje zadania fakultatywne (nieobowiązkowe). 

Lista zadań obligatoryjnych Inspektora Ochrony Danych (art. 39 ust. 1 RODO):

• współpraca z organem nadzorczym (Prezesem UODO);
• pełnienie funkcji punktu kontaktowego dla organu nadzorczego w kwestiach związanych z przetwarzaniem, również wynikających z uprzednich konsultacji z organem nadzorczym, oraz – w stosownych przypadkach – prowadzenie konsultacji we wszelkich innych sprawach;
• pełnienie funkcji punktu kontaktowego dla podmiotów danych (osoby, których dane dotyczą, mogą kontaktować się z Inspektorem Ochrony Danych we wszystkich sprawach związanych z przetwarzaniem ich danych osobowych oraz wykonywaniem praw przysługujących im na mocy RODO – art. 38 ust. 4 RODO);
• informowanie Administratora / Podmiotu przetwarzającego oraz pracowników, którzy przetwarzają dane osobowe, o obowiązkach spoczywających na nich na mocy przepisów o ochronie danych, jak również doradzanie im w tej sprawie. IOD występuje tutaj w potrójnej roli: wskazuje obowiązki, rekomenduje sposób ich wykonania, a następnie ocenia poprawność realizacji;
• monitorowanie przestrzegania RODO, innych przepisów Unii lub państw członkowskich oraz polityk administratora w dziedzinie ochrony danych osobowych, w tym: podział obowiązków, działania zwiększające świadomość, szkolenia personelu uczestniczącego w operacjach przetwarzania oraz powiązane z nimi audyty. W tym zakresie istotne będzie:

• zbieranie informacji w celu identyfikacji procesów przetwarzania;
• analizowanie i sprawdzanie zgodności przetwarzania;
• informowanie, doradzanie i rekomendowanie określonych działań;
• udzielanie na żądanie zaleceń co do oceny skutków dla ochrony danych oraz monitorowanie wykonania tej oceny zgodnie z art. 35 RODO. Dokonując oceny, Administrator powinien konsultować się z IOD w następujących kwestiach:

• konieczności przeprowadzenia oceny skutków dla ochrony danych oraz metodologii tej oceny;
• wyboru między przeprowadzeniem wewnętrznej oceny a zleceniem jej podmiotowi zewnętrznemu;
• zabezpieczeń (w tym środków technicznych i organizacyjnych) stosowanych do łagodzenia zagrożeń praw i interesów osób, których dane dotyczą;
• prawidłowości przeprowadzonej oceny skutków dla ochrony danych i zgodności jej wyników z RODO (czy należy kontynuować przetwarzanie, czy też nie, oraz jakie zabezpieczenia należy zastosować).

Do fakultatywnych zadań inspektora należą (nieobowiązkowe zadania):

• Koordynowanie całego procesu oceny skutków dla ochrony danych osobowych.
• Opracowywanie i aktualizacja polityk ochrony danych
• Administrowanie oraz kontrola upoważnień do przetwarzania danych osobowych, w tym prowadzenie rejestru nadanych upoważnień.
• Przygotowywanie lub opiniowanie umów powierzenia przetwarzania danych osobowych, w tym prowadzenie ich rejestru zawartych umów.
• Udział w procesach związanych z naruszeniami ochrony danych osobowych, w tym prowadzenie rejestru naruszeń, prowadzenie postępowania wyjaśniającego, dokonywanie oceny naruszenia, koordynowanie zgłoszenia naruszenia Prezesowi UODO oraz osobom, których dane dotyczą.
• Opracowywanie treści klauzul informacyjnych, klauzul zgód na przetwarzanie danych osobowych, oraz innych klauzul / postanowień związanych z przetwarzaniem danych osobowych (np. postanowień w zakresie współadministrowania).
• Prowadzenie rejestru czynności przetwarzania danych osobowych.
• Prowadzenie rejestru kategorii czynności przetwarzania dokonywanych w imieniu innego administratora danych.
• Udział w procesie realizacji praw osób, których dane dotyczą, w tym udzielanie odpowiedzi na zapytania, prowadzenie wszelkiej korespondencji, spotkania z osobami realizującymi swoje prawa.
• Reagowanie na skargi osób, których dane dotyczą, w tym prowadzenie korespondencji ze skarżącym, opracowywanie treści pism w toku postepowania.
• Udział w postępowaniach administracyjnych oraz sądowych prowadzonych w związku ze skargami osób, których dane dotyczą bądź innymi naruszeniami RODO.
• Udział w procesach certyfikacji oraz przystępowania do funkcjonujących kodeksów postępowania.
• Kontrola podmiotów przetwarzających.

Katalog fakultatywnych zadań nie ma charakteru zamkniętego. Istotne jest jedynie, aby wykonywanie tych zadań nie powodowało konfliktu interesów ani nie naruszało zasady niezależności IOD. 

Kto ma obowiązek powołania Inspektora Ochrony Danych?

Możliwość lub obowiązek powołania Inspektora Ochrony Danych wynika z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i swobodnym przepływie takich danych (Dz. Urz. UE L 2016 Nr 119, str. 1) (inaczej RODO). Obowiązkowe powołanie Inspektora Ochrony Danych zgodnie z RODO występuje w trzech przypadkach, gdy:

• przetwarzania dokonuje organ lub podmiot publiczny, z wyjątkiem sądów w zakresie sprawowania przez nie wymiaru sprawiedliwości;
• główna działalność administratora lub podmiotu przetwarzającego polega na operacjach przetwarzania, które ze względu na swój charakter, zakres lub cele wymagają regularnego i systematycznego monitorowania osób, których dane dotyczą, na dużą skalę;
• główna działalność administratora lub podmiotu przetwarzającego polega na przetwarzaniu na dużą skalę szczególnych kategorii danych osobowych oraz danych osobowych dotyczących wyroków skazujących i naruszeń prawa.

Przepisy zostały skonstruowane w taki sposób, aby obowiązek wyznaczenia Inspektora Ochrony Danych był wszędzie tam, gdzie danych osobowych jest dużo lub/i powinny być szczególnie chronione. RODO nie zawiera żadnych przeciwskazań co do powołania IOD w przypadku, gdy organizacja nie ma takiego obowiązku. Dobrowolne wyznaczenie IOD ma wiele korzyści dla organizacji między innymi: wiemy kto w organizacji jest odpowiedzialny za spełnienie obowiązków wynikających z RODO, usprawnić procesy obsługi klientów (zbierania i przetwarzania danych osobowych), a tym samym zyskać przewagę na konkurencją, działać zgodnie z prawem i uniknąć dotkliwych kar finansowych. Urząd Ochrony Danych wręcz zachęca do powoływania IOD z uwagi na fakt, że taka praktyka podnosi poziom bezpieczeństwa danych osobowych. 

Komu powierzyć funkcję IOD –  pracownikowi czy podmiotowi zewnętrznemu?

Inspektor Ochrony Danych Osobowych może być pracownikiem administratora lub podmiotu przetwarzającego albo wykonywać zadania na podstawie umowy o świadczenie usług. Nowe wytyczne opublikowane na stronie UODO (https://uodo.gov.pl/pl/223/2050) mówią, że wykonywanie zadań IOD przez osobę, która nie jest członkiem personelu administratora powinno następować na podstawie umowy o świadczenie usług, nie potrzebna jest umowa powierzenia danych. 

Administrator powinien pamiętać, by Inspektor Ochrony Danych był właściwie i niezwłocznie włączany we wszystkie sprawy dotyczące ochrony danych osobowych w organizacji. Powinien zapewnić m.in., aby:

• IOD uczestniczył w podejmowaniu decyzji mających wpływ na ochronę danych wspólnie podczas zmian w organizacji,
• IOD mógł zapoznać się z niezbędnymi informacjami, które powinny zostać mu odpowiednio wcześniej udostępnione,
• opinia IOD była zawsze należycie uwzględniana w działalności organizacji, 
• w przypadku stwierdzenia naruszenia ochrony danych lub innego incydentu, następowała niezwłoczna konsultacja z IOD.

Podsumowanie

Bezsprzecznie administrator lub podmiot przetwarzający, działając we własnym interesie, powinien powołać osobę, która ma wiedzę i umiejętności pozwalające na prowadzenie skutecznego nadzoru nad administrowanymi przez niego danymi osobowymi. Przepisy RODO nie wprowadzają wymogu posiadania przez IOD jakichkolwiek certyfikatów, czy poświadczeń ukończenia odpowiednich szkoleń itp., jednak tego typu dokumenty mogą być pomocne administratorowi w dokonaniu oceny spełniania przez inspektora ochrony danych kryterium doświadczenia i odpowiednich kwalifikacji. Oceny wiedzy fachowej na temat prawa oraz praktyki w obszarze ochrony danych osobowych warto dokonywać również w kontekście specyfiki, jak również konkretnych potrzeb administratora, w tym rodzaju i stopnia zagrożeń, jakie określona działalność może nieść dla praw i wolności podmiotów danych.