Otrzymujesz podejrzane wiadomości od nieznanych nadawców lub zauważyłeś na rachunku przelew za usługę, której nie zamawiałeś? Takie sytuacje mogą być wynikiem wycieku danych osobowych, które podałeś podczas rejestracji konta w sklepie internetowym, zakupów online lub umawiania wizyty u lekarza. Świadomość, że ktoś obcy może zrobić zakupy lub zaciągnąć kredyt na Twoje nazwisko, może być bardzo niepokojąca i wywoływać podobny dyskomfort psychiczny, jak mieszkanie w domu, do którego wcześniej ktoś się włamał.
Najpoważniejsze zagrożenie wynikające z utraty kontroli nad danymi osobowymi to kradzież tożsamości, czyli bezprawne wejście w posiadanie danych identyfikujących osobę i wykorzystanie ich bez jej zgody. Przestępcy, którzy ukradli nasze dane, najczęściej robią to, aby uzyskać korzyści majątkowe, np. wyłudzić kredyt, zwłaszcza w parabankach, gdzie można zaciągnąć pożyczkę zdalnie, bez dokładnej weryfikacji tożsamości wnioskodawcy, lub dokonywać zakupów w sklepach internetowych.
Posiadanie przez nieuczciwe osoby numeru PESEL może prowadzić do poważnych konsekwencji. Oszust może uzyskać dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej przysługujących osobie, której dane zostały naruszone, a także do informacji o jej stanie zdrowia. Często systemy rejestracji pacjentów opierają się jedynie na potwierdzeniu tożsamości za pomocą numeru PESEL.
Pozornie niegroźne ujawnienie danych do logowania w serwisach internetowych i mediach społecznościowych może zostać wykorzystane do publikowania obraźliwych postów i komentarzy, co może poważnie zaszkodzić wizerunkowi osoby, której dane przejęto.
Mając świadomość powagi sytuacji, nie można lekceważyć sygnałów, które mogą świadczyć o wycieku danych. W każdym przypadku masz prawo zweryfikować te informacje u administratora danych osobowych, czyli dostawcy usług lub produktów, któremu przekazałeś swoje dane, np. podczas rejestracji konta lub składania zamówienia. Administrator ma obowiązek wyjaśnić, czy doszło do naruszenia ochrony danych, a jeśli tak, to jakie są jego skutki i czy Twoje dane zostały objęte tym naruszeniem.
Jak zastrzec utracone dokumenty?
W przypadku zagubienia lub kradzieży dowodu osobistego, prawa jazdy, paszportu lub innego dokumentu tożsamości, należy natychmiast zastrzec ten dokument w banku, w którym posiadasz konto. Zgłoszenia można dokonać w dowolnej placówce swojego banku, a zastrzeżenie będzie skuteczne dla wszystkich rachunków bankowych. Wszystkie banki w Polsce, a także inne instytucje finansowe, są w systemie „Dokumenty Zastrzeżone Związku Banków Polskich”. Zgłoszenia są automatycznie przekazywane do Centralnej Bazy Danych i rozsyłane do pozostałych uczestników systemu. W razie zagubienia dowodu osobistego należy także zgłosić jego utratę do urzędu, który wydał dokument, lub – jeśli przebywasz za granicą – do konsulatu.
Jak zastrzec numer PESEL?
Usługa zastrzeżenia numeru PESEL polega na przekazaniu informacji do instytucji pożyczkowych, że osoba, której numer został zastrzeżony, nie zamierza zawierać umów pożyczki ani zaciągać innych zobowiązań. Usługę można aktywować na przykład poprzez portal gov.pl. Od zeszłego roku każdy może bezpłatnie złożyć wniosek o zastrzeżenie numeru PESEL w urzędzie gminy, banku, SKOK-u, na poczcie, a także elektronicznie, za pomocą aplikacji mobilnej mObywatel. Zastrzeżenie jest odnotowywane w centralnym rejestrze, który musi być weryfikowany przez instytucje finansowe, notariuszy i operatorów telekomunikacyjnych przed zawarciem umów pożyczki, kredytu, leasingu, dokonywaniem niektórych czynności notarialnych lub wydaniem duplikatu karty SIM.
Jak zablokować kartę płatniczą?
Jeżeli ujawnione zostały dane z Twojej karty płatniczej, takie jak numer karty oraz kod CVV, powinieneś niezwłocznie zablokować możliwość dokonywania płatności. Można to zrobić za pomocą bankowości elektronicznej lub dzwoniąc na infolinię swojego banku. Karty można zastrzec w dowolnym momencie, 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Można także skorzystać z uniwersalnego, międzybankowego Systemu Zastrzegania Kart, dzwoniąc pod numer (+48) 828 828 828.
Podsumowanie
Jeżeli masz poważne podejrzenia, że Twoje dane osobowe są wykorzystywane bez Twojej wiedzy i zgody w celach przestępczych, zachowaj spokój. Działaj racjonalnie, podejmując działania adekwatne do rodzaju naruszenia. Czynności, które mogą pomóc w zminimalizowaniu skutków wycieku danych, to zastrzeżenie dokumentów tożsamości, numeru PESEL, kart płatniczych.