Ochrona danych osobowych to nie tylko obowiązek instytucji i firm, ale także prawo każdego obywatela. RODO – czyli Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych – daje osobom fizycznym konkretne uprawnienia, które warto znać i z nich korzystać.
Od momentu wejścia w życie RODO (25 maja 2018 roku) każda osoba fizyczna na terenie Unii Europejskiej zyskała silniejsze narzędzia do kontrolowania swoich danych osobowych. W praktyce oznacza to, że możemy lepiej chronić swoją prywatność – zarówno w relacjach z pracodawcą, sklepem internetowym, bankiem, jak i w kontaktach z administracją publiczną.
1. Masz prawo wiedzieć, kto i dlaczego przetwarza Twoje dane
Zawsze możesz zapytać daną instytucję lub firmę, jakie dane na Twój temat gromadzi, w jakim celu, jak długo będzie je przechowywać oraz komu je udostępnia. Taki wniosek nazywany jest „żądaniem dostępu do danych”. Podmiot ma obowiązek odpowiedzieć w ciągu 30 dni.
2. Masz prawo do bycia zapomnianym
W określonych sytuacjach masz prawo żądać usunięcia swoich danych – np. gdy dane są przetwarzane bez podstawy prawnej lub gdy wycofałeś zgodę na ich przetwarzanie. To tzw. „prawo do bycia zapomnianym”. Warto jednak pamiętać, że nie zawsze będzie ono możliwe do zrealizowania – np. gdy przetwarzanie danych wynika z obowiązków prawnych (np. księgowych czy podatkowych).
3. Masz prawo do sprostowania danych
Jeśli Twoje dane są nieaktualne, nieprawidłowe lub niepełne – masz prawo zażądać ich poprawienia. Podmiot przetwarzający dane powinien niezwłocznie zaktualizować informacje.
4. Uważaj, komu podajesz swoje dane
Zanim udostępnisz swoje dane osobowe – szczególnie przez internet – upewnij się, czy masz do czynienia z wiarygodnym podmiotem. Sprawdź politykę prywatności i cel przetwarzania danych. Unikaj udostępniania danych wrażliwych (np. PESEL, dane medyczne) bez wyraźnej potrzeby.
5. Zgoda musi być świadoma i dobrowolna
Pamiętaj, że zgoda na przetwarzanie danych osobowych musi być wyrażona w sposób jasny i świadomy. Nie może być „ukryta” w długim regulaminie ani warunkowana np. dostępem do usługi, jeśli nie jest to niezbędne do jej wykonania.
6. Masz prawo do sprzeciwu
Możesz sprzeciwić się przetwarzaniu swoich danych w celach marketingowych lub w przypadku, gdy dane są przetwarzane na podstawie tzw. „uzasadnionego interesu administratora”. Administrator musi wtedy rozpatrzyć, czy dalsze przetwarzanie jest rzeczywiście konieczne.
7. Zgłoś naruszenie do UODO
Jeśli uważasz, że Twoje dane są przetwarzane niezgodnie z prawem – możesz złożyć skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO). Można to zrobić zarówno elektronicznie, jak i tradycyjnie – pisemnie.
Podsumowanie
RODO nie powinno być postrzegane jako biurokratyczny obowiązek, lecz jako narzędzie chroniące nasze prawa. Świadomość przysługujących nam uprawnień pozwala skutecznie kontrolować, kto, kiedy i w jakim celu korzysta z naszych danych. W świecie, w którym informacja jest jednym z najcenniejszych zasobów – ochrona danych osobowych to kwestia nie tylko bezpieczeństwa, ale i wolności.